Murłata – co to jest i jaką pełni funkcję w konstrukcji dachu?

Projektując dom, szczególną uwagę należy zwrócić na konstrukcję dachu, która stanowi nie tylko zwieńczenie budynku, ale przede wszystkim jego ochronę przed warunkami atmosferycznymi. Jednym z kluczowych elementów więźby dachowej jest murłata – element konstrukcyjny, który łączy dach ze ścianami budynku. Ten niepozorny, ale niezwykle istotny komponent wymaga szczególnej uwagi zarówno na etapie projektowania, jak i podczas montażu.

Czym jest murłata w konstrukcji dachu?

Murłata to pozioma belka drewniana, będąca podstawą konstrukcji dachowej, układana bezpośrednio na ścianach nośnych budynku. Jej zadaniem jest równomierne rozłożenie ciężaru dachu na ściany oraz stabilizacja więźby dachowej poprzez solidne mocowanie krokwi. Najczęściej wykonuje się ją z drewna iglastego, takiego jak sosna lub świerk klasy minimum C24, o przekrojach zwykle 14×14 cm, 16×16 cm lub większych w przypadku bardziej obciążonych konstrukcji. Drewno musi być odpowiednio wysuszone (wilgotność do 18%), pozbawione wad takich jak sęki czy pęknięcia, a przed montażem impregnowane środkami chroniącymi przed grzybami, pleśnią i owadami.

W praktyce spotyka się różne typy murłat: pojedyncze – stosowane w prostych konstrukcjach, podwójne – dla większych obciążeń, oraz narożne, wykorzystywane w dachach kopertowych i wielopołaciowych.

Funkcje murłaty

Murłata pełni kilka kluczowych funkcji w konstrukcji dachowej:

• Równomierne rozłożenie ciężaru dachu na ściany nośne budynku, zapobiegając punktowym przeciążeniom i uszkodzeniom.
• Baza montażowa dla krokwi, do której te elementy przytwierdzane są za pomocą specjalnych złączy ciesielskich, co zapewnia stabilność konstrukcji.
• Ochrona ścian przed zawilgoceniem poprzez zastosowanie izolacji przeciwwilgociowej między murłatą a ścianą, co zapobiega podciąganiu wilgoci z muru.
• Amortyzacja i przeniesienie nacisków – murłata rozkłada ciężar więźby dachowej i pokrycia na ściany nośne, chroniąc je przed nadmiernym obciążeniem.
• Stabilizacja konstrukcji – zapewnia sztywne mocowanie krokwi, niezbędne do utrzymania prawidłowego kształtu dachu oraz odporności na działanie wiatru i śniegu.
• Ochrona ścian przed pęknięciami – równomierne rozłożenie sił minimalizuje ryzyko powstawania rys i pęknięć w murze.
• Wpływ na izolację termiczną – prawidłowo zabezpieczona murłata ogranicza powstawanie mostków termicznych, co korzystnie wpływa na energooszczędność budynku.

Rodzaje murłat

W budownictwie spotyka się różne typy murłat, dostosowane do specyficznych potrzeb konstrukcyjnych:

• Murłata pojedyncza – jedna belka drewniana o odpowiednim przekroju, stosowana w prostych konstrukcjach dachowych.
• Murłata podwójna – dwie równoległe belki zapewniające lepsze rozłożenie ciężaru i większą stabilność, wykorzystywana w bardziej obciążonych dachach, np. w regionach o intensywnych opadach śniegu.
• Murłaty narożne – specjalnie docięte belki pod kątem, stosowane w dachach kopertowych i wielopołaciowych.

Typy murłat – tradycyjne i nowoczesne rozwiązania

Wybór odpowiedniego typu murłaty zależy od specyfiki budynku, warunków klimatycznych oraz budżetu inwestora.

Materiały i przekroje murłaty

Murłata najczęściej wykonana jest z drewna iglastego, takiego jak sosna lub świerk, które charakteryzują się odpowiednią wytrzymałością i dostępnością. Standardowe przekroje mieszczą się zwykle w zakresie 10–15 cm grubości i szerokości, np. 12×12 cm lub 15×15 cm. Wielkość przekroju powinna być dostosowana do obciążeń dachu oraz rozpiętości ścian nośnych.

Alternatywnie stosuje się drewno klejone warstwowo, które cechuje się większą stabilnością wymiarową i odpornością na odkształcenia.

Izolacja przeciwwilgociowa i termiczna murłaty

Aby zapewnić trwałość murłaty oraz zapobiec problemom związanym z wilgocią, ważne jest odpowiednie zabezpieczenie przed działaniem czynników atmosferycznych i przenikaniem wilgoci z muru.

• Ułożenie warstwy papy lub specjalnej folii paroizolacyjnej pomiędzy murłatą a wieńcem betonowym lub murem – stanowi barierę przeciwwilgociową, chroniąc drewno przed absorpcją wilgoci.
• Wykorzystanie materiałów izolacyjnych, takich jak styropian czy pianka poliuretanowa, które ograniczają powstawanie mostków termicznych w miejscu styku murłaty ze ścianą.
• Impregnacja drewna preparatami ochronnymi przeciwko grzybom, pleśniom i owadom.

Brak właściwej izolacji może prowadzić do szybkiego niszczenia drewna, powstawania pleśni oraz utraty efektywności energetycznej budynku.

Montaż murłaty

Przygotowanie i prawidłowy montaż murłaty są kluczowe dla trwałości konstrukcji dachowej. Montaż przebiega według następujących kroków:

1. Przygotowanie podłoża – powierzchnia wieńca lub muru powinna być równa, czysta i sucha.
2. Zabezpieczenie przeciwwilgociowe – nałożenie warstwy papy lub folii izolacyjnej na mur, aby zapobiec przenikaniu wilgoci do drewna.
3. Impregnacja drewna – murłata powinna być zabezpieczona preparatem chroniącym przed grzybami, pleśnią i owadami.
4. Poziomowanie murłaty – precyzyjne ustawienie murłaty na poziomie, aby uniknąć odkształceń więźby dachowej.
5. Mocowanie murłaty – przykręcenie lub zakotwienie murłaty do wieńca za pomocą kotew nagwintowanych lub chemicznych, rozmieszczonych co 1–1,5 metra. W rejonach narażonych na silne wiatry rozstaw kotew powinien wynosić 0,8–1 metr.
6. Uszczelnienie szczelin – wypełnienie ewentualnych szczelin między murłatą a murem pianką poliuretanową lub innym materiałem uszczelniającym.
7. Kontrola połączeń – sprawdzenie poprawności i trwałości mocowań oraz łączeń murłaty z krokwiami.

Metody mocowania murłaty do wieńca i rodzaje kotew

Do mocowania murłaty do wieńca betonowego lub muru stosuje się:

• Kotwy nagwintowane – stalowe pręty z gwintem, osadzane w betonie, do których murłata jest przykręcana.
• Kotwy chemiczne – osadzone na żywicy epoksydowej lub poliestrowej, zapewniają trwałe mocowanie w istniejącym betonie.
• Śruby i wkręty konstrukcyjne – używane do dodatkowego zabezpieczenia lub w konstrukcjach drewnianych.

Rozstaw kotew powinien wynosić około 100–150 cm, dostosowany do obciążeń i wymagań projektowych.

Metody łączenia murłaty z krokwią

Połączenie murłaty z krokwią musi zapewniać stabilność i przenoszenie obciążeń konstrukcyjnych dachu. Najczęściej stosowane techniki to:

• Zacięcia i nacięcia – wycięcie w murłacie odpowiednich kształtów, w które dokładnie wpasowują się końce krokwi, zwiększając powierzchnię styku.
• Złącza kątowe na gwoździe lub śruby – metalowe kątowniki mocujące krokiew do murłaty, zapewniające dodatkowe usztywnienie.
• Złącza płatwiowo-krokwiowe – specjalne elementy łączące stosowane w bardziej złożonych konstrukcjach dachowych, przenoszące siły poprzeczne i pionowe.

Najczęstsze błędy montażowe i ich konsekwencje

• Brak izolacji przeciwwilgociowej – prowadzi do zawilgocenia murłaty, rozwoju pleśni i gnicia drewna, co skraca żywotność konstrukcji.
• Niewłaściwe mocowanie (np. zbyt rzadkie rozmieszczenie kotew) – powoduje przesunięcia murłaty i uszkodzenia więźby dachowej.
• Nieprawidłowe wypoziomowanie – skutkuje nierównym ułożeniem krokwi, deformacją dachu i problemami z montażem pokrycia.
• Brak impregnacji drewna – zwiększa ryzyko ataku grzybów i insektów oraz szybsze niszczenie elementów drewnianych.
• Słabe połączenia murłaty z krokwiami – obniżają stabilność konstrukcji i mogą prowadzić do jej rozluźnienia podczas silnych wiatrów lub obciążeń śniegiem.

Unikanie tych błędów jest kluczowe dla długotrwałej i bezpiecznej eksploatacji dachu.

Konserwacja i ochrona murłaty

Murłata, jako element konstrukcyjny narażony na działanie czynników zewnętrznych, wymaga regularnej konserwacji, aby zachować swoje właściwości przez wiele lat.

• Impregnacja – co kilka lat należy stosować środki ochronne przeciwko grzybom, pleśniom i owadom, najlepiej na bazie preparatów głęboko penetrujących drewno.
• Kontrola stanu technicznego – przynajmniej raz do roku warto przeprowadzić wizualną inspekcję murłaty pod kątem oznak wilgoci, pęknięć, uszkodzeń lub obecności szkodników.
• Naprawy i uzupełnienia – w przypadku zauważenia uszkodzeń drewna należy niezwłocznie zastosować odpowiednie środki naprawcze lub wymienić fragmenty murłaty.
• Zabezpieczenie przed wilgocią – utrzymanie dobrej izolacji przeciwwilgociowej na styku murłaty z murem, szczególnie po remontach lub modernizacjach.

Regularna konserwacja murłaty znacząco wydłuża żywotność więźby dachowej oraz zapobiega kosztownym naprawom w przyszłości.

W trakcie użytkowania budynku warto pamiętać o zapewnieniu odpowiedniej wentylacji przestrzeni dachowej. Dobra cyrkulacja powietrza zapobiega gromadzeniu się wilgoci, która mogłaby negatywnie wpływać na stan murłaty i innych elementów drewnianych.

Różnice między murłatą a płatwią

Choć murłata i płatwie to elementy konstrukcji dachowej wykonane najczęściej z drewna, pełnią różne funkcje i występują w różnych miejscach więźby:

• Murłata to belka umieszczona na szczycie ściany nośnej, na której spoczywają końce krokwi. Jej zadaniem jest przenoszenie obciążeń dachu na ściany oraz stabilizacja całej konstrukcji.
• Płatwie to belki umieszczone między krokwiami, które podpierają je w połowie rozpiętości lub w innych punktach, zwiększając nośność i sztywność więźby dachowej.